Mae cynghorwyr presennol yn dweud bod hyn yn beth pleserus iawn i’w wneud sy'n rhoi tipyn o foddhad, hyd yn oed os yw’n heriol ac yn gallu peri rhwystredigaeth ar adegau! Gallwch chi wneud gwahaniaeth positif i’ch cymunedau. Byddwch chi efallai’n helpu unigolyn sy’n cael anawsterau cael gafael ar y gwasanaethau sydd eu hangen arnyn nhw, neu’n gwneud yn siŵr bod y cyngor yn gwario arian ar yn hyn sydd o’r pwys mwyaf i bobl yn y gymuned. Gallwch chi ddylanwadu sut olwg sydd ar eich ardal, sut mae pobl yn derbyn addysg a gofal ac annog pawb i gymryd rhan.

Fel cynghorydd mae pob dydd yn wahanol, byddwch chi’n dysgu sgiliau gwerthfawr fel sut i siarad yn gyhoeddus neu gadeirio cyfarfod, deall sut mae gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru yn gweithio, cwrdd â llawer o bobl wahanol a, gobeithio, gwneud gwahaniaeth gwirioneddol.

Mae cynghorwyr, ar gyfartaledd, yn ymrwymo amser cyfwerth â thri diwrnod yr wythnos i’r rôl. Mae hyn yn gallu bod yn heriol ond mae llawer o gynghorwyr yn llwyddo i’w wneud. Nid yw holl ymrwymiadau'r cyngor yn ystod y diwrnod gwaith; maen nhw’n gallu bod gyda’r hwyr neu ar benwythnosau hefyd. Mae o gymorth os ydy’ch cyflogwr yn gallu rhoi amser i ffwrdd i chi ar gyfer dyletswyddau cyngor, fel mynychu cyfarfodydd. Mae’n syniad da siarad â nhw am hyn cyn sefyll. Mae’r sgiliau a ddysgwch chi fel cynghorydd a’ch cysylltiadau â’r gymuned yn gallu bod o fudd i’ch cyflogwr.

Mae rhai rolau, fel arweinwyr ac aelodau cabinet, yn cael eu hystyried yn rhai amser llawn ar y cyfan, ond mae rhai aelodau yn llwyddo i gynnal eu swydd mewn man arall.

Bydd cynghorau’n gwneud popeth o fewn eu gallu i ddarparu ar eich cyfer chi, fel amrywio amserau cyfarfodydd er mwyn i chi gael eu mynychu. Gallwch chi fod yn glir iawn gyda’ch etholwyr am yr adegau y byddech chi’n gallu cwrdd â nhw, derbyn eu galwadau ffôn ac ymateb i e-bost fel nad yw'r cyfan yn eich llethu. Mae pob cyngor yn cynnal cyfarfodydd o bell neu hybrid ar hyn o bryd dros Teams neu Zoom, mae hyn yn golygu y gall cynghorwyr fynychu cyfarfodydd o gartref neu’r gwaith, sy’n lleihau teithio ac yn cynnig llawer mwy o hyblygrwydd.

Mae gan gynghorwyr hawl i gyfraniad tuag at gostau gofal yr unigolion y maent yn gofalu amdanynt, neu eu cymorth personol eu hunain. Yn dilyn yr etholiadau, mae cynghorau hefyd yn cynnal arolwg i gynghorwyr i benderfynu ar yr amseroedd a ffefrir ar gyfer cyfarfodydd, boed yn ystod y diwrnod gwaith neu fin nos ac mae gan gynghorwyr hefyd hawl i absenoldeb rhiant, yn unol â’r gweithlu ehangach. Mae pob cyngor yn cynnal cyfarfodydd o bell neu hybrid ar hyn o bryd dros Teams neu Zoom, mae hyn yn golygu y gall cynghorwyr fynychu cyfarfodydd o gartref neu’r gwaith, sy’n lleihau teithio ac yn cynnig llawer mwy o hyblygrwydd.

Bydd, bydd y cyngor yn gwneud trefniadau hygyrchedd sydd eu hangen arnoch chi. Mae’n rhaid i adeiladau cyngor fod yn hygyrch i bobl anabl, o dan y gyfraith. Bydd cymorth yn cael ei roi i chi hefyd ar gyfer eich anabledd penodol.

Mae gan ymgeiswyr anabl hawl i gyllid i helpu gydag unrhyw gostau ychwanegol sy’n gysylltiedig â’u hanabledd a allai fod yn rhwystr iddynt ymgeisio i fod yn Gynghorydd. Mae rhagor o wybodaeth am hawlio o'r Gronfa Mynediad i Swyddi Etholedig ar gael yma.

Ar draws Cymru, mae cynghorwyr yn gyffredinol yn ddynion, yn wyn ac yn hŷn na’r dyn neu’r ddynes arferol. Mae menywod yn cyfrif am 36 y cant yn unig o gynghorwyr yng Nghymru a phedwar o’r 22 arweinydd cyngor yng Nghymru. Mae 11 y cant o gynghorwyr yn anabl, ac 1.8 y cant yn unig sydd o gefndir lleiafrif ethnig neu ddu.

Mae cynghorau angen edrych mwy fel y cymunedau maent yn eu gwasanaethu a dylid cynrychioli cymunedau mewn gwneud penderfyniadau lleol, gan sicrhau y cynrychiolir ystod o leisiau.

Mae llawer o bobl yn dod yn gynghorwyr am eu bod nhw eisiau rhoi rhywbeth yn ôl i’w cymunedau neu eisiau cynrychioli pobl leol. Mae eraill yn aelodau o bleidiau gwleidyddol ers tro ac yn meddu ar safbwyntiau a gwerthoedd gwleidyddol cadarn. Mae’r naill neu'r llall yr un mor ddefnyddiol i ddod yn gynghorydd lleol. Mae gwleidyddiaeth leol yn tueddu i ymwneud mwy â beth sydd ei angen ar bobl leol yn hytrach na maniffestos gwleidyddol y pleidiau cenedlaethol.

Mae pob cynghorydd yn derbyn cyflog sylfaenol. Yn 2023/24 mae'n £17,600. Hefyd mae gan gynghorwyr hawl i lwfansau teithio. Gallwch hawlio’ch cyflog hefyd tra'ch bod yn cymryd absenoldeb teuluol fel absenoldeb rhiant.

Bydd y cynghorwyr hynny sy’n ymgymryd â chyfrifoldebau ychwanegol fel bod yn aelod cabinet, cadeirydd pwyllgor neu arweinydd grŵp glweidyddol yn derbyn taliad ychwanegol. Yr enw ar hyn yw cyflog uwch-swyddog a chaiff ei gyfrifo ar sail maint y cyngor. Mae mwy o wybodaeth ar gael yma.

Yn anffodus mae rhai aelodau wedi cael y profiad yma; ond mae’r holl gynghorau lleol yn gweithio gyda’i gilydd i ddarparu cefnogaeth i aelodau sy’n destun unrhyw ddifrïo a hefyd i ymgyrchu yn ei erbyn.

Anogir ymgeiswyr i ymgyrchu’n deg ac yn barchus. Mae’r 22 arweinydd cyngor wedi ymrwymo i addewid ymgyrch deg yn seiliedig ar ymgyrchu cadarnhaol a theilyngdod, yn hytrach nag ymosodiadau personol ac anfri yn erbyn unigolion. Bydd yn rhaid i ymgeiswyr, os byddant yn cael eu hethol yn llwyddiannus fel cynghorwyr ymrwymo i’r Cod Ymddygiad. Er na all ymgeiswyr gael eu dwyn i gyfrif yn yr un ffordd â Chynghorwyr, disgwylir i ymgeiswyr ymddwyn mewn ffordd y gall y cyhoedd deimlo’n hyderus eu bod yn byw i’r safonau uchel a ddisgwylir gan aelod etholedig.

Mae yna lawer o adnoddau ar gael i ymgeiswyr a chynghorwyr o amgylch delio gyda chamdriniaeth a dychryn (Saesneg yn unig), gan gynnwys ffeithluniau ‘rheolau trafodaeth ar gyfer ymgeiswyr (Saesneg yn unig).

Anogir ymgeiswyr i ymgyrchu’n deg ac yn barchus. Mae’r 22 arweinydd cyngor wedi ymrwymo i addewid ymgyrch deg yn seiliedig ar ymgyrchu cadarnhaol a theilyngdod, yn hytrach nag ymosodiadau personol ac anfri yn erbyn unigolion. Bydd yn rhaid i ymgeiswyr, os byddant yn cael eu hethol yn llwyddiannus fel cynghorwyr ymrwymo i’r Cod Ymddygiad. Er na all ymgeiswyr gael eu dwyn i gyfrif yn yr un ffordd â Chynghorwyr, disgwylir i ymgeiswyr ymddwyn mewn ffordd y gall y cyhoedd deimlo’n hyderus eu bod yn byw i’r safonau uchel a ddisgwylir gan aelod etholedig.

Mae yna lawer o adnoddau ar gael i ymgeiswyr a chynghorwyr o amgylch delio gyda chamdriniaeth a dychryn (Saesneg yn unig), gan gynnwys ffeithluniau ‘rheolau trafodaeth ar gyfer ymgeiswyr (Saesneg yn unig).

Mae cynghorwyr o dod o bob cefndir a gallu. Mae hyn yn bwysig er mwyn iddyn nhw gynrychioli eu cymunedau eu hunain. Mae angen i gynghorwyr feddu ar ystod o brofiadau, cefndiroedd cyflogaeth a chymwysterau. Fel aelod bydd angen i chi allu deall adroddiadau mae swyddogion cyngor yn eu hysgrifennu cyn i chi wneud penderfyniadau. Hefyd bydd disgwyl i chi wneud y rhan fwyaf o’ch gwaith ar gyfrifiadur a meddu ar sgiliau pobl da i weithio gyda phawb yn y gymuned. Mae’r rhan fwyaf o aelodau’n dweud mai dealltwriaeth o’ch cymuned, parodrwydd i wrando a dysgu a thipyn o synnwyr cyffredin yw’r cyfan sydd ei angen arnoch chi.

Bydd pob cyngor yn cynnal rhaglen ymgyfarwyddo ar gyfer aelodau newydd i ddangos i chi pwy yw pwy a ble mae pawb, wedi ei dilyn gan raglen gynefino neu sefydlu i’ch helpu i ddeall eich rôl chi, gweithdrefnau’r cyngor a’r sgiliau ymarferol sydd eu hangen arnoch chi, er enghraifft i gadeirio cyfarfod neu gymryd rhan mewn cyfweliad radio. Bydd hyfforddiant parhaus yn cael ei ddarparu yn dibynnu beth yw eich anghenion.

Bydd y sesiwn e-ddysgu hon yn rhoi gwybodaeth ragarweiniol i chi.

Mae cynlluniau cysgodi a mentora ar gael i rai grwpiau o bobl. Cysylltwch â’r cyrff hyn i weld a oes modd i’w cynlluniau nhw eich helpu chi.

• Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod Cymru
• Chwarae Teg
• Tîm Cymorth Lleiafrifoedd Ethnig ac Ieuenctid Cymru (Saesneg yn unig)

Cysylltwch â’ch cyngor lleol i weld sut gallan nhw helpu. Beth am wylio’r gwe-ddarllediadau o gyfarfodydd cyngor i gael blas ar yr hyn sy’n cael ei drafod neu fynychu cyfarfod fel aelod o’r cyhoedd? Gallwch chi ofyn cwestiynau mewn cyfarfodydd cyngor hefyd neu ddod â mater i gyfarfod craffu. Bydd gwefannau cynghorau lleol yn esbonio sut mae gwneud hyn. Cysylltwch â adran gwasanaethau democrataidd eich cyngor a gofyn a fyddai unrhyw gynghorwyr wrth eu gwaith yn gallu trafod eu gwaith gyda chi.

Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent

Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr

Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili

Cyngor Caerdydd

Cyngor Sir Gâr

Cyngor Sir Ceredigion

Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy

Cyngor Sir Ddinbych

Cyngor Sir y Fflint

Cyngor Gwynedd

Cyngor Sir Ynys Môn

Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful

Cyngor Sir Fynwy

Cyngor Castell-nedd Port Talbot

Cyngor Dinas Casnewydd

Cyngor Sir Penfro

Cyngor Sir Powys

Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf

Cyngor Abertawe

Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen

Cyngor Bro Morgannwg

Cyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam

Efallai yr hoffech chi ystyried sefyll fel ymgeisydd mewn cyngor cymuned neu gyngor tref i ennill profiad gwerthfawr.

Corff aelodaeth yw CLILC sy’n cynrychioli’r holl gynghorau yng Nghymru. Mae’n cael ei arwain gan arweinwyr gwleidyddol pob cyngor sy'n gwneud yn siŵr bod llywodraeth leol yng Nghymru yn gallu gweithio ar y cyd a siarad gydag un llais, er enghraifft, gyda Llywodraeth Cymru. Mae CLILC hefyd yn rhoi cyngor ac arweiniad i gynghorau, swyddogion a chynghorwyr mewn meysydd polisi gwahanol.